اثر آبیاری با فاضلاب بر انباشت فلزات سرب و کادمیوم در خاک و دانه‌های گندم و جو

نظر به کمبود منابع آب با کیفیت، استفاده از فاضلاب تصفیه‌شده به‌عنوان یکی از منابع آبی در دسترس، می‌تواند تا حدی از چالش تقاضای آب در بخش کشاورزی در کشور بکاهد. هدف از این پژوهش، بررسی تجمع سرب و کادمیوم در خاک و محصولات زراعی گندم (با کاربرد فاضلاب تصفیه‌شده برای آبیاری) و جو (آبیاری با ترکیبی از فاضلاب تصفیه‌نشده و آب چاه)، در شهرستان قدس می‌باشد. بدین منظور، طی سه ماه رویشی (نیمه اسفند تا نیمه خرداد 1396) هر10 روز یک نمونه از هر تیمار آبیاری جهت بررسی خصوصیات آب‌های ورودی آزمایش شد (مجموعاً 9 نمونه از هر تیمار). 60 نمونه گیاه گندم و جو (30 نمونه از هر گیاه) و 30 نمونه خاک در پای هر گیاه نیز در خرداد 1396 به‌صورت تصادفی برداشت شد. نتایج نشان داد که مقادیر pH، هدایت الکتریکی، اکسیژن-خواهی زیستی و شیمیایی و غلظت‌های کادمیوم و سرب در تیمار ترکیبی فاضلاب تصفیه‌نشده و آب چاه بیشتر از تیمار فاضلاب تصفیه‌شده بود. میانگین غلظت کادمیوم در دانه‌های دو گیاه دارای اختلاف معنی‌داری نبود، هرچند غلظت سرب در دانه جو به‌صورت معنی‌داری بیشتر از گندم بود. میانگین هر دو فلزدر خاک‌ مزارع گندم با جو دارای اختلاف معنی‌داری نیست. ضریب تجمع زیستی در دانه‌های گندم و جو نشان داد که هیچ‌کدام توانایی استخراج فلزات مذکور را ندارند. تنها غلظت فلز سنگین سرب در دانه‌ی جو بیشتر از استاندارد سازمان جهانی بهداشت بود که نشان‌ می‌دهد دانه‌ی جو تولیدشده در این مزرعه برای مصرف انسان مضر می‌باشد.